قرارداد بولونیا، پیمانی برای اروپایی یکپارچه تر!
سطح علمی و تحصیلات کشور ها از جمله عواملی است که تاثیر مستقیمی در پیشرفت یک جامعه دارد؛ بنابراین افزایش کیفیت آموزشی و تربیت دانش آموختگان کارآمد از جمله اهداف بسیاری از کشورهای دنیا است.
کشورهای اروپایی نیز در تمام این سال ها در این زمینه پیشرو بودند و گام های مهمی در راستای ارتقای کیفیت آموزشی جهان برداشته اند. یکی از این گام های مهم، قرارداد بولونیا است که در راستای یکسان سازی نظام آموزشی در کشورهای اروپایی، بسیار موثر عمل کرده است. در این مطلب قصد داریم شما را با قرارداد بولونیا و هرآنچه باید از آن بدانید، آشنا کنیم.
قرارداد بولونیا چیست؟
همانطور که پیش تر اشاره کردیم، مابین کشورهای اروپایی قراردادهای بسیاری در راستای ارتقای نظام آموزشی منعقد شده است که یکی از آن ها قرارداد بولونیا است.
از دیگر قراردادها و برنامه های معروف اروپایی می توان به برنامه ی اراسموس اشاره کرد، بر اساس این برنامه که در مقالات پیشین به صورت مفصل درباره ی آن توضیح دادیم، همه ی کشورهای عضو اتحادیه اروپا موظف هستند برای تامین نیروی انسانی و کمک به ارتقای سطح علمی کشورهای در حال توسعه، امکانات و بورس های تحصیلی را در اختیار سایر کشورها قرار دهند.
قرارداد بولونیا نیز کارکرد دیگری در راستای ارتقای سطح علمی دنیا دارد. علاوه بر کشورهای عضو اتحادیه ی اروپا میان کشورهای اروپایی دیگری نیز منعقد شده است. بر اساس این پیمان که در سال 1999، میان وزرای آموزش 29 کشور اروپایی در دانشگاه بولونیای ایتالیا منعقد شد، همه ی کشورهای عضو این پیمان باید در راستای نظام آموزشی یکپارچه در اروپا گام بردارند. با این کار دانشجویان می توانند به راحتی و بدون دردسرهای تطبیق مدرک در همه ی کشورهای اروپایی عضو این پیمان مشغول به تحصیل شوند. در نتیجه ی قرارداد بولونیا مقرر شد، همه ی کشورهای عضو این پیمان تا سال 2010 میلادی به یک نظام آموزشی واحد برسند که درباره ی کم و کیف آن بعدا به صورت مفصل توضیح خواهیم داد.
قرارداد بولونیا علاوه بر ارتقای سطح علمی در کشورهای اروپایی، اهداف دیگری را نیز پیگیری می کند که از جمله آن ها می توان به هدف گردش مغزها به جای فرار مغزها اشاره کرد. بر این اساس از آنجایی که آموزش در همه ی کشورهای اروپایی عضو این پیمان به یک صورت است، نخبه گان می توانند تنها به منظور استفاده از امکانات بیش تر به سایر کشورها بروند و پس از اتمام تحصیل به کشور خود بازگردند. از سوی دیگر با این قرارداد، قاره ی سبز توانست گام مهمی را در راستای نزدیک شدن به اروپای یکپارچه بردارد و آموزش و اعتبار مدارک در بیش تر کشورهای اروپایی به یک سطح رسید.
از دیگر اهداف قرارداد بولونیا می توان به کمک در راستای بهبود کیفیت علمی در کشورهای ضعیف تر اشاره کرد، بر این اساس همه ی کشورهای عضو این پیمان باید تا زمان مشخصی نظام آموزشی خود را با مفاد این قرارداد هماهنگ کنند؛ بنابراین تغییرات مثبتی که ممکن است در حالت عادی با سرعت بسیار کمی اتفاق بیافتد باید در زمان محدودی به وقوع بپیوندد و همین امر توجه بیش تر این کشورها را بر امر آموزشی معطوف کرد.
در هر صورت قرارداد بولونیا فرصت مناسبی برای همه ی دانشجویان اروپایی است تا بتوانند بدون دغدغه در سایر کشورهای عضو این پیمان مشغول به ادامه تحصیل شوند و حتی در مواردی بتوانند به سادگی جذب بازار کار در کشور خود یا سایر کشورهای اروپایی شوند.
نظام آموزشی یکپارچه مطابق با قرارداد بولونیا
همانطور که اشاره کردیم، قرارداد بولونیا در سال 1999 در ابتدا میان 29 کشور اروپایی منعقد شد و بعدها تعداد کشورهای عضو این پیمان به 47 رسید که بعضی از آن ها کشورهای عضو اتحادیه ی اروپا و مابقی آن ها را سایر کشورهای اروپایی تشکیل می دهند. جالب است بدانید نام این پیمان برگرفته از نام دانشگاه بولونیا است که این قرارداد در آن امضا شده است. دانشگاه بولونیا را یکی از قدیمی ترین دانشگاه های دنیا می دانند که در شهر بولونیای ایتالیا قرار دارد و یکی از بهترین دانشگاه های ایتالیا و جهان است. بر اساس قرارداد بولونیا همه ی کشورهای عضو این پیمان باید از یک نظام آموزشی واحد پیروی کنند که در ادامه درباره ی این نظام آموزشی صحبت می کنیم.
نظام آموزشی در کشور های اروپایی مدت زمان آموزش در مدارس 11 سال است و از آنجایی که نظام آموزشی در بسیاری از کشورهای در حال توسعه ی این پیمان 10 سال بود، فرصتی در اختیار آن ها قرار داده شد تا به 11 سال ارتقا پیدا کند. همچنین آموزش دانشگاهی باید به سه دوره ی کارشناسی یا لیسانس، مستر یا کارشناسی ارشد و دکتری تقسیم شود.
- لیسانس: دوره ی لیسانس باید حداقل 3 سال طول بکشد و دانشجویان موظف هستند در این دوره باید در حدود 180 واحد درسی را با موفقیت بگذرانند.
- مستر (فوق لیسانس): این دوره مانند ایران چهار نیمسال تحصیلی به طول می انجامد و دانشجویان باید 120 واحد درسی را با موفقیت بگذرانند. در مجموع دانشجویان پس از پایان دوره ی فوق لیسانس 300 واحد درسی را گذرانده اند.
- دکتری: مدت زمان دوره ی دکتری با توجه به رشته تحصیلی متفاوت است، اما معمولا باید در حدود چهار سال برای گذراندن این دوره زمان صرف کرد و بدیهی است که با توجه به توان دانشجو می تواند کم تر یا بیش تر شود.
بر اساس این طرح جابه جایی دانشجویان، پژوهشگران و اساتید اروپایی در قاره ی سبز، سهولت بیش تری پیدا می کند و دغدغه تطبیق مدارک در این کشورها وجود ندارد. جالب است بدانید ارزیابی بین المللی مدرک تحصیلی در کشورهای اروپایی توسط نظام اروپایی انتقال واحد درسی ECTS ( system The European credit transfer and accumulation ) صورت می گردد. بر همین اساس سوابق تحصیلی دانشجویان در این سیستم ذخیره می شود و در صورتی که بخواهند در سایر کشورهای اروپایی مشغول به ادامه تحصیل شوند، می توانند به سادگی این کار را انجام دهند. از سوی دیگر در حال حاضر زبان آموزشی در مقطع تحصیلات تکمیلی، در بیش تر دانشگاه های اروپایی انگلیسی است؛ بنابراین بدون نگرانی از یادگیری زبان جدید می توان در دانشگاه های اروپایی مشغول به ادامه تحصیل شد.
بررسی میزان موفقیت قرارداد بولونیا
قرارداد بولونیا در راستای افزایش سطح علمی در کشورهای اروپایی منعقد شد و اهداف والایی در جهت رسیدن به اروپای یک پارچه را در دستور کار خود قرار داد. با این حال باید ببینیم این قرارداد تا چه اندازه توانسته موفق عمل کند. در ادامه چند مورد را با هم بررسی خواهیم کرد.
- در حال حاضر نظام آموزشی در بسیاری از کشورهای اروپایی استاندارد شده است و به واسطه ی آن دانشجویان می توانند به سادگی در سایر کشورهای دنیا مشغول به تحصیل شوند.
- زبان آموزشی در مقطع تحصیلات تکمیلی در بیش تر کشورهای اروپایی انگلیسی است و از این رو با دانستن این زبان می توان بدون نیاز به یادگیری زبانی دیگر، در دانشگاه های اروپایی مشغول به تحصیل شد.
- جذب دانشجویان خارجی سهولت بیش تری پیدا کرده است و همین امر می تواند بازده اقتصادی بسیار مناسبی برای بسیاری از کشورها داشته باشد. بر همین اساس سرمایه گذاری برای ارتقای نظام علمی و ساخت دانشگاه ها با کیفیت انجام می شود و در مرحله ی بعد با جذب دانشجویان بین المللی این سرمایه بازده بسیار مناسبی بازمی گردد.
- از آنجایی که تحصیل در کشورهای پیشرفته ی دنیا ساده تر شده است، از این رو سطح علمی کشورها به طرز قابل قبولی افزایش پیدا کرده است.
- اما اگر بخواهیم از مشکلاتی که بر سر راه این قرارداد وجود دارد، صحبت کنیم می توانیم به تنش های بین المللی اشاره کنیم. تنش های بین المللی در چند سال اخیر باعث شده است جابه جایی دانشجویان در بسیاری از کشورها با مشکل جدی مواجه شود و همین امر عمل به قرارداد بولونیا را سخت کرده است.
- بسیاری از کشورها با وجود گذشت سال ها هنوز نتوانستند خود را با مفاد این قرارداد تطبیق دهند. از جمله ی این کشورها می توان به روسیه اشاره کرد. در روسیه هنوز هم آموزش در بیش تر دانشگاه ها به زبان روسی اتفاق می افتد و آموزش به زبان انگلیسی در دانشگاه های معدود و فقط برای دانشجویان بین المللی ارائه می شود. از سوی دیگر هنوز هم بسیاری از دانشگاه ها این کشور به نظام آموزشی قدیم خود پایبند هستند و از قبول نظام آموزشی استاندارد، سر باز می زنند. از سوی دیگر تحصیل در روسیه بیش تر در مقاطع تحصیلات عالی یعنی کارشناسی ارشد و دکتری، رایگان است و عملا یکی از اهداف قرارداد بولونیا که امکان تحصیل رایگان برای دانشجویان است، زیر سوال می رود.
- در هر صورت قرارداد بولونیا توانسته گام های بسیار مهمی در راستای ایجاد نظام آموزشی یکپارچه و جلوگیری از فرار مغزها را در کشورهای اروپایی به وجود آورد، با این حال هنوز هم بسیاری از کشورهای عضو این پیمان نتوانستند به استانداردهای قرارداد بولونیا نزدیک شوند و همین امر انتقال دانشجویان بین المللی را تا حدی دشوار می کند. در هر حال اروپا امیدوار است بتواند در آینده ای نزدیک همه ی اهداف این قرارداد را برآورده کند.