پایگاه «نیچر ایندکس» که از سال ۲۰۱۳ به رتبهبندی مؤسسات و دانشگاه‌های جهان در علوم مختلف اقدام کرده، در جدیدترین رتبهبندی خود خروجی پژوهشهای با کیفیت بالا در مؤسسات تحقیقاتی در علوم طبیعی را ارزیابی کرده است.
در تازه‌ترین ارزیابی‌های جهانی، نظام رتبهبندی نیچر ایندکس (Nature Index) به عنوان یکی از معتبرترین مراجع سنجش تولیدات علمی در جهان شناخته میشود. این شاخص با تمرکز بر کیفیت و کمیت مقالات منتشرشده در معتبرترین نشریات علمی بین‌المللی، تصویر دقیقی از جایگاه پژوهشی دانشگاه‌ها، مؤسسات تحقیقاتی و کشورها ارائه می‌دهد. نیچر ایندکس برخلاف رتبه‌بندی‌های آموزشی مرسوم، نه بر آمار دانشجویان و بودجه، بلکه بر خروجی واقعی تحقیقات علمی تأکید دارد؛ ازاین‌رو نتایج آن، یکی از دقیق‌ترین معیارها برای سنجش قدرت علمی و نوآوری پژوهشی در سطح جهانی به شمار می‌رود.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
شاخص نیچر چیست؟
شاخص نیچر (Nature Index) معیاری بین‌المللی است که برای سنجش و مقایسه عملکرد پژوهشی مؤسسات، دانشگاه‌ها و کشورها در حوزه‌ی علوم طبیعی (مانند فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی، علوم زمین و محیط‌زیست) به‌کار می‌رود. این شاخص توسط مجله علمی Nature (وابسته به Nature Portfolio) منتشر میشود و هدفش ارزیابی کیفیت و کمّیت تولیدات علمی معتبر است.
مبنای علمی نیچر ایندکس
نیچر ایندکس فقط بر اساس مقالات منتشرشده در ۸۲ مجله علمی معتبر بین‌المللی است. این مجلات از نظر داوری علمی، استناددهی و اعتبار بین‌المللی در رده بسیار بالا قرار دارند. این مجلات توسط هیئتی از متخصصان منتخب Nature تعیین شده‌اند و شامل حوزه‌های زیر هستند:
- فیزیک (Physics)
- شیمی (Chemistry)
- زیست‌شناسی (Life Sciences)
- علوم زمین و محیط‌زیست (Earth & Environmental Sciences)
بنابراین این شاخص بیشتر بر علوم پایه و طبیعی تمرکز دارد، نه علوم انسانی یا مهندسی کاربردی.
نحوه امتیازدهی و محاسبه شاخص نیچر ایندکس
برای هر مقاله‌ای که در یکی از آن مجلات منتشر میشود، امتیاز بین مؤسسات نویسندگان تقسیم می‌گردد. دو نوع شمارش اصلی وجود دارد:
الف) Article Count (AC)
هر مقاله‌ای که حداقل یک نویسنده از مؤسسه مورد نظر داشته باشد، یک امتیاز کامل می‌گیرد. یعنی اگر دانشگاه تهران در نگارش مقاله‌ای با دانشگاه MIT همکاری کند، هر دو مؤسسه یک مقاله در آمار AC خواهند داشت.
ب) Fractional Count (FC) یا Share
برای سنجش دقیق‌تر، این شاخص مقاله را بین مشارکت‌کنندگان تقسیم می‌کند. مثلاً اگر مقاله‌ای ۴ نویسنده دارد و ۲ نفر از دانشگاه تهران و ۲ نفر از دانشگاه شریف هستند، هرکدام ۰٫۵ امتیاز می‌گیرند. این روش مانع از آن میشود که دانشگاه‌هایی که صرفاً در پروژه‌ها مشارکت جزئی دارند، بیش از حد امتیاز بگیرند.
شاخص نیچر ایندکس برای چه کسانی مهم است؟
شاخص نیچر ایندکس یکی از معتبرترین معیارهای بین‌المللی در سنجش کیفیت و کمیت تولیدات علمی در جهان است. این شاخص با بررسی مقالات منتشرشده در معتبرترین مجلات علمی، جایگاه دانشگاه‌ها، مؤسسات پژوهشی و کشورها را در عرصهٔ پژوهشهای پیشرفته نشان می‌دهد.
- پژوهشگران و اعضای هیئت علمی: برای ارزیابی کیفیت و تأثیر پژوهشهای علمی خود یا مؤسسه‌شان از شاخص نیچر استفاده می‌کنند. در زمان ارسال مقاله، درخواست گرنت یا استخدام در دانشگاه‌های برتر، جایگاه دانشگاه در شاخص نیچر می‌تواند اعتبار پژوهشی فرد را تقویت کند.
- دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی: دانشگاه‌ها از این شاخص برای سنجش جایگاه جهانی خود در تولید علم استفاده می‌کنند. شاخص نیچر در کنار رتبه‌بندی‌های QS و Times، یکی از ابزارهای مهم برای تبلیغات بین‌المللی و جذب دانشجویان خارجی است. مؤسسات پژوهشی نیز از آن برای برنامه‌ریزی استراتژیک و ارتقای سطح تحقیقات علمی بهره می‌برند.
دانشجویان و متقاضیان تحصیل در خارج از کشور: دانشجویانی که قصد دارند در رشته‌های تحقیق‌محور مثل مهندسی، علوم پایه، پزشکی یا زیست‌فناوری ادامه تحصیل دهند، می‌توانند با بررسی شاخص نیچر، دانشگاه‌هایی با بیشترین فعالیت پژوهشی معتبر را انتخاب کنند. برای پذیرش در مقطع دکتری یا پژوهشی (Research-based)، رتبه در Nature Index گاهی مهم‌تر از رتبه QS است. - دولت‌ها و نهادهای سیاست‌گذار علم و فناوری: دولت‌ها از این شاخص برای پایش وضعیت علمی کشور و سنجش بازده سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه استفاده می‌کنند. به‌ویژه برای مقایسه عملکرد دانشگاه‌های ملی با رقبا در سطح جهانی.
جدیدترین رتبه بندی نیچر ایندکس
جدیدترین رتبه بندی نیچر ایندکس در سال ۲۰۲۵، ارزیابی درستی از تولیدات علمی باکیفیت دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی را ارائه می‌دهد. این رتبهبندی بر اساس مقالات منتشرشده در معتبرترین مجلات علمی جهان انجام شده و نشان‌دهنده روند رشد یا افت قدرت پژوهشی کشورها و مراکز علمی در سال ۲۰۲۴ است. در جدول زیر اطلاعات مفیدی در ارتباط با جدیدترین رتبه بندی نیچر ایندکس را می‌توانید مشاهده کنید.
| کشور | رتبه | تعداد مقالات |
|---|---|---|
| چین | ۱ | ۴۰٬۲۳۳ |
| ایالات متحده آمریکا | ۲ | ۳۱٬۵۳۹ |
| آلمان | ۳ | ۱۰٬۴۳۷ |
| بریتانیا | ۴ | ۹٬۶۱۶ |
| ژاپن | ۵ | ۵٬۷۳۲ |
| فرانسه | ۶ | ۵٬۸۸۴ |
| کره جنوبی | ۷ | ۳٬۴۳۱ |
| کانادا | ۸ | ۴٬۵۹۰ |
| هند | ۹ | ۲٬۸۴۷ |
| سوئیس | ۱۰ | ۳٬۸۶۸ |
| استرالیا | ۱۱ | ۴٬۰۰۵ |
| ایتالیا | ۱۲ | ۴٬۰۳۲ |
| اسپانیا | ۱۳ | ۳٬۸۰۵ |
| هلند | ۱۴ | ۳٬۲۷۸ |
| سوئد | ۱۵ | ۲٬۵۵۸ |
| سنگاپور | ۱۶ | ۱٬۸۰۵ |
| اسرائیل | ۱۷ | ۱٬۴۵۱ |
| دانمارک | ۱۸ | ۱٬۷۸۷ |
| تایوان | ۱۹ | ۱٬۲۷۱ |
| بلژیک | ۲۰ | ۱٬۶۹۷ |
| اتریش | ۲۱ | ۱٬۴۸۳ |
| برزیل | ۲۲ | ۱٬۲۱۴ |
| روسیه | ۲۳ | ۸۸۴ |
| لهستان | ۲۴ | ۱٬۲۸۴ |
| فنلاند | ۲۵ | ۹۸۱ |
| جمهوری چک | ۲۶ | ۹۹۰ |
| نروژ | ۲۷ | ۹۵۶ |
| عربستان سعودی | ۲۸ | ۵۸۳ |
| پرتغال | ۲۹ | ۷۲۳ |
| نیوزیلند | ۳۰ | ۵۵۴ |
موسسات برتر نیچر ایندکس
بر اساس جدیدترین داده‌های Nature Index ۲۰۲۵، آکادمی علوم چین (CAS) برای چندمین سال متوالی جایگاه نخست جهانی را در تولید مقالات علمی باکیفیت حفظ کرده است. پس از آن، دانشگاه هاروارد و دانشگاه علم و فناوری چین در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند. در این رتبهبندی، حضور پررنگ مؤسسات چینی در میان ۲۰ جایگاه نخست، نشان‌دهنده رشد چشمگیر پژوهش در شرق آسیاست. موسسات برتر نیچر ایندکس را در جدول زیر می‌توانید مشاهده کنید.
| نام مؤسسه یا دانشگاه | رتبه | تعداد مقالات |
|---|---|---|
| آکادمی علوم چین (CAS) | ۱ | ۱۰٬۰۸۲ |
| دانشگاه هاروارد | ۲ | ۳٬۷۳۵ |
| دانشگاه علم و صنعت چین | ۳ | ۲٬۸۴۵ |
| دانشگاه ژجیانگ (ZJU) | ۴ | ۲٬۲۸۷ |
| دانشگاه پکن (PKU) | ۵ | ۳٬۲۷۳ |
| دانشگاه آکادمی علوم چین (UCAS) | ۶ | ۴٬۱۷۷ |
| دانشگاه چینهوا | ۷ | ۲٬۶۶۵ |
| دانشگاه شانگهای (SJTU) | ۸ | ۲٬۱۱۶ |
| دانشگاه نانجینگ (NJU) | ۹ | ۲٬۰۱۱ |
| انجمن ماکس پلانک (Max Planck Society) | ۱۰ | ۲٬۸۹۷ |
| دانشگاه فودان | ۱۱ | ۱٬۹۵۴ |
| دانشگاه سیچوآن (SCU) | ۱۲ | ۱٬۲۲۶ |
| مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه (CNRS) | ۱۳ | ۴٬۶۷۹ |
| دانشگاه سان یات سن (SYSU) | ۱۴ | ۱٬۶۸۲ |
| دانشگاه استنفورد | ۱۵ | ۱٬۹۶۳ |
| انجمن مراکز تحقیقاتی آلمان هلمهولتز | ۱۶ | ۲٬۹۵۴ |
| موسسه فناوری ماساسچوست (MIT) | ۱۷ | ۲٬۱۱۷ |
| دانشگاه جیلین (JLU) | ۱۸ | ۹۶۸ |
| دانشگاه علوم و فناوری هواژونگ (HUST) | ۱۹ | ۹۹۱ |
| دانشگاه نانکهای (NKU) | ۲۰ | ۱٬۱۸۷ |
| دانشگاه ووهان (WHU) | ۲۱ | ۱٬۰۰۹ |
| دانشگاه سوچو | ۲۲ | ۹۱۷ |
| دانشگاه توکیو (UTokyo) | ۲۳ | ۱٬۳۰۳ |
| دانشگاه آکسفورد | ۲۴ | ۱٬۷۴۸ |
| دانشگاه علوم و فناوری جنوبی (SUSTech) | ۲۵ | ۱٬۱۵۴ |
| دانشگاه شاندونگ (SDU) | ۲۶ | ۱٬۲۶۶ |
| مؤسسات ملی بهداشت (NIH) | ۲۷ | ۱٬۱۴۳ |
| دانشگاه شیامن (XMU) | ۲۸ | ۸۷۵ |
| دانشگاه کمبریج | ۲۹ | ۱٬۵۰۳ |
| دانشگاه تورنتو (U of T) | ۳۰ | ۱٬۲۷۹ |
| دانشگاه میشیگان (UM) | ۳۱ | ۱٬۳۵۸ |
| دانشگاه کالیفرنیا، سن‌دیگو (UC San Diego) | ۳۲ | ۱٬۱۸۰ |
| دانشگاه پنسیلوانیا | ۳۳ | ۱٬۲۵۵ |
| دانشگاه ییل | ۳۴ | ۱٬۳۱۹ |
| دانشگاه مرکزی جنوبی (CSU) | ۳۵ | ۸۲۷ |
| دانشگاه کالیفرنیا برکلی (UC Berkeley) | ۳۶ | ۱٬۴۱۲ |
| موسسه فناوری فدرال زوریخ (ETH زوریخ) | ۳۷ | ۱٬۰۸۹ |
| دانشگاه تونگجی | ۳۹ | ۹۸۲ |
| دانشگاه کالیفرنیا، لس‌آنجلس (UCLA) | ۴۰ | — |
رتبه ایران در نظام رتبه بندی نیچر ایندکس
بر اساس تازه‌ترین داده‌های شاخص نیچر (Nature Index) در بازه زمانی ۱ ژوئیه ۲۰۲۴ تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۵،رتبه ایران در نظام رتبه بندی نیچر ایندکس میان کشورهای جهان به شکل زیر گزارش شده است:
| حوزه رتبهبندی | رتبه جهانی | رتبه در آسیای غربی |
|---|---|---|
| رتبه کلی (Overall) | ۳۴ | ۴ |
| علوم زیستی (Life Sciences) | ۵۵ | ۶ |
| شیمی (Chemistry) | ۳۳ | ۳ |
| علوم زمین و محیط زیست (Earth & Environmental Sciences) | ۴۴ | ۵ |
| علوم بهداشتی (Health Sciences) | ۵۱ | ۵ |
| علوم فیزیکی (Physical Sciences) | ۲۹ | — |
کشورهای برتر در رتبه بندی نیچر ایندکس
بر اساس تازه‌ترین داده‌های منتشرشده ۲۰۲۵، کشورهای برتر در رتبه بندی نیچر ایندکس نظر تولید علمی باکیفیت در مجلات معتبر علوم طبیعی و پزشکی به شرح زیر هستند:
- چین برای چندمین سال پیاپی، با اختلاف زیاد در رتبه نخست جهان قرار دارد.
ایالات متحده آمریکا همچنان جایگاه دوم را حفظ کرده است.
کشورهای آلمان، بریتانیا و ژاپن در رتبه‌های بعدی قرار دارند و مجموعاً بخش عمده‌ای از تولید علمی باکیفیت دنیا را تشکیل می‌دهند.
از منطقه آسیا، کشورهایی مانند چین، ژاپن، کره جنوبی و هند عملکرد بسیار قوی داشته اند.
فهرست کشورهای برتر در رتبهبندی نیچر ایندکس
چین، ایالات متحده آمریکا، آلمان، بریتانیا، ژاپن، فرانسه، کره جنوبی، کانادا، هند، سوئیس، استرالیا، ایتالیا، اسپانیا، هلند، سوئد، سنگاپور، اسرائیل، دانمارک، تایوان، بلژیک، اتریش، برزیل، روسیه، لهستان، فنلاند، جمهوری چک، نروژ، عربستان سعودی، پرتغال و نیوزیلند.
منبع:
سوالات متداول
کشورهای برتر در رتبه بندی نیچر ایندکس چه کشورهایی هستند؟
کشورهای چین، آمریکا، آلمان و انگلستان کشور های برتر در رتبه بندی جدید نیچر ایندکس هستند.
رتبه ایران در نظام رتبه بندی نیچر ایندکس چند در چه جایگاهی قرار دارد؟
رتبه ایران در نظام رتبه بندی نیچر ایندکس در جایگاه ۳۲ ام قرار دارد.
شاخص نیچر چیست؟
شاخص نیچر (Nature Index) یکی از معتبرترین نظامهای ارزیابی و رتبهبندی پژوهشهای علمی در جهان است که توسط گروه انتشارات نیچر (Nature Publishing Group) منتشر میشود.
همــــــــــــین الان مشــاوره بگیــر!
هفت روز هفته از ساعت ۸ صبح تا ۱۲ شب
به قلم بهناز نوری علاقه زیادی به سفر کردن و آشنایی با فرهنگ‌های مختلف دارم و همین باعث شده تجربیات جالبی به دست بیاورم. تجربه سفر به ده‌ها کشور جهان را دارم و سعی می‌کنم تجربیات سفر و دانسته‌هایم را با دیگران به اشتراک بگذارم.
پرسش و پاسخ